ما عاشقان دسيسه، خشم و ويرانى

فریده جلایی‌فر – روانشناس و منتقد اجتماعی

هانا آرنت: در جايى كه همه مقصر هستند، هيچ كس مقصر نيست.

هميشه در طول تاريخ، قدرتمندان، چه حكومتى، چه رياستى و چه در روابط فردى، دروغ‌ها و گزافه‌گويى‌هايى را كه منافعشان را حفظ و افزوده مى‌كرده، با بزك‌هاى عامه پسند، در شكل‌هايى فريبنده، به جامعه مى‌خوراندند. در سال‌هاى اخير، رسانه‌ها، چه مجازى و چه غيرمجازى، اين كار را آسان‌تر و موِثرتر انجام مى‌دهند.

قدرتمندان، صاحبان سهام‌ها يا مزدوران رسانه‌ها، هر روز تواناتر از روز قبل، در فريب “ما” مجهزتر و بظاهر دلسوز مردم و جامعه، كنترل كامل ما را در دست دارند.

لازم نيست تمام تاريخ ايران را خوانده باشيم، فهميده باشيم و بدانيم. فهم و شناخت تاريخ چند دهه‌ى اخير ايران، كه مسئوليت هر فرد ايرانى است، براى واكاوى دردهايمان كافى است!

ما هنوز نمى‌دانيم ويا نمى‌خواهيم بپذيريم كه انقلاب ٥٧ را “ما” كرديم، اكثريت  “ما”. ما ندانسته بنيادها را ويران كرديم و بناى جديدى نساختيم، و هنوز هم انديشه‌ى ساختن و ساخت بناى استوارى را نداريم!

براى رسيدن به يك هدف سياسى “هميشه و هميشه” حقايق تاريخى را نديده، يا ديده و بنا به منافع لحظه‌اى و گاه توهمى منكر شده‌ايم، وگاه شايد نفهميده‌ايم!

گلوگاه خود را در بيان دموكراسى مى‌دريم، اما در ماه‌هاى آغازين انقلاب، صدها اعدام بدون دادگاه، ما را متحير نكرد، و حتا گروهى را شاد كرد!

همگى دست در دست هم، چنان ويران كرديم كه هيچ بيگانه‌اى نمى‌توانست، ويرانه‌اى اين چنين بسازد!

تب ويران كردن داريم، و با عشق ساختن بيگانه‌ايم! آزادي را فرياد مى‌زنيم، اما آ‌ن را نمى‌شناسيم!

و شگفت انگيز اين كه هنوز هم، پس از ٤٢ سال، ساختن را نمى‌انديشيم! تفاوتى نمى‌كند، ساخت يك رابطه‌ى سالم و آزاد بين دو نفر، يا ساخت رابطه‌اى دور از توهم و زورگويى در بين يك گروه… يا ساخت ميهنى ويران !!!

اخبار دردناك داخلى و برون مرزى، موجى از درد و نا اميدى به همراه دارد، دردى كه گويا درماني ندارد: داستان كنگره ايرانيان کانادا، داستان پر درد دانشنامه ايرانيكا (مصاحبه‌ى دكتر عباس امانت) و صدها و صدها درد ديگر .

شگفت انگيز اين‌كه، اين همه درد و ناكامى، ما را به انديشيدن نمى‌كشاند! اين سال‌هاى پر رنج، و آنچه شد و آنچه در حال شدن است، بايد “چرايى‌ها‌ى” بيشمارى را مطرح كند .

مى‌گويند: در زمان‌هاى سخت و شكست‌هاى بزرگ، انديشه‌هاى بزرگ شكل مى‌گيرند.

مى‌گويند: در زمان‌هاى تحقير، اهانت و سر درگمى است كه نياز به پرسش پيش مى‌آيد .

ما حتا به “خود سانسورى” خود، آگاه نيستيم! بالاترين آزادي‌ها، آزادی انتخاب‌هاى فردى است و ما بزرگترين “سانسورچى” خود هستيم، خود سانسورى در روابط فردى و اجتماعى!

خود سانسورى از ترس مى‌آيد و به خود كم‌بينى و خشم منتهى مى‌شود .

لازم نيست آزادي را در مقياس‌هاى بزرگ فرياد زد، آزادي را از خودمان، محيط كوچك خانه‌مان‌، روابط خانوادگى، دوستان، آغاز كرده و براى خوش‌آيند  “ديگري” خود را سانسور نكنيم.

مهم نيست به چه باور داريم، مهم اين است كه، باور خود را بيان كنيم، با بيان باورهايمان، مي‌فهميم آيا باور ما درست است يا نه. با  گفتگو با مخالفان خود، مى‌آموزيم كه باورهاى خود را بينديشيم و درستى آنها را ميزان كنيم.

بياموزيم كه پايين كشيدن ديگران، مارا به بالا نمى‌برد. بياموزيم كه پذيرفتن اشتباهات و پوزش خواهى ما را به بالا مى‌كشد .

درگيرى‌هاى مداوم، پايين كشيدن ديگران و عدم پوزش خواهى و… هزار و يك درد ديگر، تداوم اين حكومت چهل و دو ساله را، توضيح مى‌دهد!

اگر همراهى و هم گامى و سردرگمى “ما” نبود، اين حكومت توان تداومى اين چنين را نداشت !!!

حتا زيست در كشورهاى دموكرات هم درد “ما” را درمان نكرده! بايد پرسيد “چرا” زيست در دنيای آزاد، ما را از درگيرى‌هاى ذهنى شخصى و اجتماعى‌مان نجات نداده؟ شايد پاسخ را بايد در” ناخوداگاه جمعي‌مان” جستجو كنيم        Collective unconsciousness 

دموكراسى، در پيوستگى و هم صدايى است، با تمام تفاوت‌ها .

دموكراسى، در همگامى كسانى است كه روزى از هم جدا بوده‌اند.

دموكراسى واقعى، در اعتبار بخشيدن و بالا كشيدن ديگران است. نه در تحقير و بزير افكندن آنها .

بهتر است شهامت داشته باشيم و دردهاى خودرا با صدايى رسا بگوييم، تاجايى كه خود را بشنويم آنگاه، “خود درمانى” انجام خواهد شد و اميد به فردايى بهتر امكان پذير.

فروغ فرخزاد: از آيينه بپرس نام نجات دهنده‌ات را.