بازتاب کناره‌گیری جاستین ترودو از قدرت سیاسی

محمد تاج‌دولتی

اعلام کناره‌گیری جاستین ترودو از رهبری حزب لیبرال کانادا و مقام نخست وزیری، که بامداد روز دوشنبه ۶ ژانویه در یک کنفرانس خبری از مقابل اقامتگاه رسمی نخست وزیر در شهر اتاوا اعلام شد، موجب واکنش‌های متعدد سیاستمداران احزاب مختلف کانادا و حتا روسای جمهور کنونی و آینده آمریکا شد.

پس از چند ماه تنش پنهان و آشکار در درون حزب لیبرال کانادا و درخواست‌های روزافزون نمایندگان لیبرال پارلمان از جاستین ترودو، برای کناره‌گیری از رهبری حزب و پست نخست وزیری، آقای ترودو اعلام کرده بود در زمان تعطیلات سال جدید میلادی به موضوع ماندن یا کناره‌گیری از قدرت فکر خواهد کرد.

با پایان یافتن تعطیلات، از بعدازظهر یکشنبه ۵ ژانویه خبرهای غیررسمی از سوی برخی رسانه‌های سراسری و محافل سیاسی در پایتخت کانادا مبنی بر اعلام تصمیم نخست وزیر در بامداد دوشنبه منتشر می‌شد.

حدود ساعت ۱۱ بامداد دوشنبه آقای ترودو در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که تصمیم گرفته از رهبری حزب لیبرال و مقام نخست وزیری کانادا، پس از تعیین رهبر جدید حزب، کناره‌گیری کند. آقای ترودو همچنین اعلام کرد که از ماری سایمون، فرماندار کل کانادا خواسته است فعالیت مجدد پارلمان پس از تعطیلات را تا تاریخ ۲۴ ماه مارس ۲۰۲۵ تعلیق کند تا حزب لیبرال فرصت کافی برای انتخاب یک رهبر جدید، بر اساس یک روند آزاد و دموکراتیک را داشته باشد.

آقای ترودو در حالی تصمیم خود برای کناره‌گیری از قدرت را اعلام کرد که قرار بود روز چهارشنبه ۸ ژانویه گروه پارلمانی حزب لیبرال، در یک جلسه با حضور جاستین ترودو، به وضعیت ماندن یا رفتن او رسیدگی کند.

جاستین ترودو به خبرنگاران گفت پس از صحبت با فرزندانش هنگام صرف شام در یکشنبه شب در باره تصمیمی که گرفته، با رئیس حزب لیبرال کانادا صحبت کرده و از او خواسته تا روند انتخاب رهبر بعدی حزب از طریق یک فرآیند رقابتی قوی و سراسری را آغاز کند.

تعلیق پارلمان به چه معناست؟

بر أساس قانون، تعلیق فعالیت‌های پارلمان به معنی توفق کامل همه امور جاری مجلس قانون‌گذاری و مرخصی نمایندگان تا زمانی است که مجلس دوباره فراخوانده شود. کلیه لایحه‌های ارائه شده به مجلس که به تصویب نرسیده نیز ملغی خواهد شد و ارائه دوباره آنها به خواست و مسئولیت دولت بعدی خواهد بود.

به این ترتیب جاستین ترودو با اعلام خود خواسته کناره‌گیری از قدرت به دو هدف مهم خواهد رسید. نخست، تعلیق فعالیت‌‌های پارلمان تا انتخاب رهبر جدید حزب (که مستقیما مقام نخست وزیری را هم بعهده خواهد گرفت)، از تنش‌های چند ماه اخیر، فشارهای درونی حزب و احزاب اپوزیسیون که خواستار کناره‌گیری او و منحل کردن پارلمان و اعلام انتخابات زودهنگام هستند پیشگیری می‌کند. دوم، بازگشایی پارلمان در روزهای آینده این خطر حتمی را داشت که یک لایحه عدم اعتماد دیگر، که این‌بار با نظر موافق حزب نیودموکرات نیز روبرو می‌شد، موجب سقوط دولت و اجبار به استعفا و ثبت آن در کارنامه سیاسی او شود، که با راهی که او انتخاب کرده اتفاق نخواهد افتاد.

واکنش‌های سیاستمداران داخلی و خارجی پس از اعلام کناره‌گیری

بلافاصله پس از اعلام کناره‌گیری از رهبری حزب و پست نخست وزیری، واکنش‌های گوناگون از سوی برخی از سیاستمداران کانادایی و غیر کانادایی نسبت به شخص و کارنامه سیاسی جاستین ترودو منتشر شد.

رئیس حزب لیبرال کانادا در یک پست در شبکه اجتماعی ایکس تأیید کرد که این هفته جلسه شورای ملی حزب را برای آغاز “فرآیند دموکراتیک سراسری انتخاب رهبر جدید حزب را برگزار خواهد کرد.”

بر أساس اساسنامه حزب لیبرال شورای ملی وظیفه دارد که یک رهبر موقت منصوب کند، اما رهبر پیشین نیز می‌تواند تصمیم بگیرد تا زمانی که یک رهبر جدید انتخاب شود، در سمت خود بماند، که ترودو این کار را کرده است.

معمولا انتخاب رهبر جدید حزب روندی نسبتاً طولانی است و کاندیداها چند ماه فرصت نیاز دارند تا با اعضای حزب صحبت کنند و حمایت آنها را جلب کنند. با این حال، از آنجا که تعلیق پارلمان ۲۴ ماه مارس به پایان می‌رسد، به نظر می‌رسد رهبر جدید حزب تا آن تاریخ مشخص و انتخاب شود. 

قانون‌اساسی حزب همچنین بیان می‌کند که نامزدها باید فرم کاندیداتوری کتبی با ۳۰۰ امضا (حداقل ۱۰۰ مورد از هر یک از سه استان یا قلمرو) از لیبرال‌های ثبت‌نام شده را حداقل ۹۰ روز قبل از رأی‌گیری رهبری به رئیس حزب ارائه دهند. 

چه کسانی برای جایگزینی ترودو در حال رقابت هستند؟

به گفته برخی از نمایندگان حزب، کریستیا فریلند، وزیر پیشین دارایی و معاون نخست وزیر، بدون شک در حال حاضر بیش از دیگر کاندیداها محبوبیت دارد. گفته می‌شود فریلند از حمایت زیادی در میان فراکسیون لیبرال برخوردار است که عامل مهمی است و حالا که دیگر عضو کابینه لیبرال هم نیست، می‌تواند سازماندهی کند.

مارک کارنی، اقتصاددان و رئیس پیشین بانک کانادا، و همچنین رئیس سابق بانک مرکزی بریتانیا، نام برجسته دیگری است که مطرح شده است. گفته می‌شود مارک کارنی هم به وضوح از حمایت زیادی در حزب برخوردار است.

وزیران کابینه‌ کنونی مانند ملانی جولی و دومینیک لوبلان نیز می‌توانند در رقابت باشند، اما در مقایسه با فریلند و کارنی، شانس کمتری دارند.

سیاستمدار دیگری که ممکن است در لیست کاندیداهای رهبری حزب قرار گیرد کریستی کلارک، نخست‌وزیر پیشین بریتیش کلمبیاست.

نظرسنجی‌های متعدد از ماه‌ها پیش به روشنی نشان می‌دهند که لیبرال‌ها اعتماد اکثریت کانادایی‌ها را از دست داده‌اند و ضرورت تغییر دولت پس از نزدیک به ده سال حکومت لیبرال‌ها ناگزیر است.

واکنش دونالد ترامپ و جو بایدن

کارین ژان-پی‌یر، سخنگوی کاخ سفید، اعلام کرد که نخست‌وزیر جاستین ترودو، دوست وفاداری برای ایالات متحده بوده است. او افزود: “در طول دهه‌ای که او در رأس دولت کانادا بود، ما به‌طور نزدیک با یکدیگر همکاری کردیم” و رئیس‌جمهور بایدن، از این همکاری سپاسگزار است.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا به استعفای ترودو در شبکه اجتماعی شخصی‌اش واکنش نشان داد و بر سخنان خود درباره اینکه کانادا به ایالت پنجاه و یکم آمریکا تبدیل می‌شود، تأکید کرد و نوشت: «بسیاری از مردم در کانادا عاشق این هستند که ایالت پنجاه و یکم باشند. ایالات متحده دیگر نمی‌تواند از کسری‌های تجاری و یارانه‌های عظیمی که کانادا نیاز دارد تا به حیات خود ادامه دهد، رنج ببرد. جاستین ترودو این را می‌دانست و استعفا داد».

ترامپ بار دیگر تأکید کرده است «اگر کانادا با ایالات متحده ادغام شود، هیچ تعرفه‌ای وجود نخواهد داشت، مالیات‌ها به شدت کاهش پیدا می‌کند و آنها کاملاً از تهدید کشتی‌های روسی و چینی که دائماً در اطرافشان هستند، ایمن خواهند بود».

واکنش‌ها در کانادا

در کانادا، اعلام کناره‌گیری جاستین ترودو بلافاصله موجی از واکنش‌ها را به همراه داشت. در اتاوا، احزاب اپوزیسیون که در حال آماده‌سازی برای انتخابات هستند و به شدت به کارنامه دولت لیبرال انتقاد می‌کنند.

پی‌یر پالیو، رهبر حزب محافظه‌کار، که ماه‌هاست در صدر نظرسنجی‌ها قرار دارد بار دیگر خواستار برگزاری انتخابات شده است.

جاگمیت سینگ رهبر حزب نیودموکرات گفته است «لیبرال‌ها، هرکس که رهبرشان باشد، شایسته یک فرصت دیگر نیستند».

ایو-فرانسوا بلانشه، رهبر حزب بلوک کبکوا، گفته است زمان آن رسیده که صفحه این «دولت فوق‌العاده متمرکز که به طور سیستماتیک به اختیارات و صلاحیت‌های کبک تجاوز می‌کند» را برگردانیم.

دانیل اسمیت، نخست‌وزیر آلبرتا، نیز نسبت به همتای فدرالش واکنش تندی نشان داده است. او تصمیم به تعلیق پارلمان، از طرف ترودو را «یکی از غیرمسئولانه‌ترین و خودخواهانه‌ترین اقدامات در تاریخ کانادا» دانست. 

واکنش داگ فورد

در حالیکه که استعفای جاستین ترودو چند روز مانده به بازگشت دونالد ترامپ به قدرت اعلام شده، داگ فورد، نخست وزیر انتاریو ضمن درخواست از جاستین ترودو برای ادامه کار تا زمان انتخاب جانشین‌ش گفت کانادا باید در برابر به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در ایالات متحده «ثبات و قدرت» از خود نشان دهد. نخست وزیر محافظه‌کار انتاریو اضافه کرده است اگر این تعرفه‌های گفته شده از طرف ترامپ در عمل بر محصولات کانادایی اعمال شوند، نشانه‌ای از شکست بزرگ دولت فدرال خواهد بود. به گفته آقای فورد، دولت فدرال باید به‌طور فوری به کانادایی‌ها توضیح دهد که چگونه قصد دارد از اعمال این تعرفه‌ها جلوگیری کند.