سرنگونی پرواز پی اس ۷۵۲ هرگز نباید فراموش شود

نشریه گلوب اند میل روز چهارشنبه ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۱ مقاله‌ای از اروین کاتلر، آماندا قهرمانی و الکس نیو درباره سرنگونی پرواز پی اس ۷۵۲ هواپیمایی اوکراین توسط موشک‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را منتشر کرده است که در آن یادآور شده که عدالت هنوز اجرا نشده و این فاجعه هرگز نباید فراموش شود. مطلب زیر ترجمه مقاله گلوب اند میل است.

بنا بر روند رایج در کانادا، سیاست خارجی معمولاً در طول مبارزات انتخاباتی کانادا برجسته نمی‌شود اما انتخابات فدرال ۲۰۲۱ این جنبه از مبارزات انتخاباتی را بیرون کشید و نمایان کرد. 

در انتخابات فدرال، از بحران افغانستان صحبت شد اگرچه بسیار کمتر از حد انتظار، اشاره‌هایی به سیاست کانادا در برابر چین از جمله پرونده مایکل کوریگ و مایکل اسپاوور شد که چند روز پیش به کانادا بازگشتند و همینطور رفتار دولت چین با مسلمانان اویغور و تحت فشار قرار دادن آنها صحبت‌هایی به میان آمد.

اما فقط در همین حد بود. هیچ حرفی درباره وضعیت موجود در ایران زده نشد. یک مسئله مهم سیاست خارجی که برای کانادایی‌ها نگران کننده است در این بین وجود دارد، به ویژه در ارتباط با تبعات ادامه دار سرنگونی پرواز پی اس ۷۵۲ خطوط هواپیمایی اوکراین که توسط موشک‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در نزدیکی فرودگاه بین‌المللی تهران در شب ۸ ژانویه ۲۰۲۰ به وقوع پیوست هیچ جایی در مبارزات انتخاباتی کاندیداها نداشت.

اکنون که انتخابات به پایان رسیده است برای دولت جدید کانادا مسئله سرنگونی پرواز پی اس ۷۵۲ باید از اولویت خاصی برخوردار شود.

تاثیرات سرنگونی پرواز پی اس ۷۵۲ اوکراین در کانادا بسیار وحشتناک بوده است. در میان ۱۷۶ قربانی این فاجعه، ۵۵ نفر شهروند کانادا و ۸۳ نفر مقیم دائم این کشور بودند و یا رابطه نزدیکی با کانادا داشتند. در سراسر کانادا صدها تن از اعضاء خانواده و دوستان قربانیان این فاجعه دردناک با درد و رنج غیر قابل تحملی روبرو شدند. 

خانواده قربانیان این فاجعه خواستار آشکار شدن حقیقت و مسئولیت پذیری آمران و عاملان این جنایت هستند. حق درخواست غرامت برای آنها محفوظ است و این خانواده‌ها به دنبال این هستند که چنین فاجعه‌ای هرگز تکرار نشود.

دولت کانادا در برابر این فاجعه موضع محکمی گرفته است. مارک گارنو و فرانسوا فیلیپ شمپین، وزرای خارجه فعلی و پیشین کانادا در کنار دیگر دیپلمات‌ها و مقامات رسمی این کشور توجه ویژه‌ای برای دست یافتن به پاسخی قانع کننده از سوی حکومت ایران داشته‌اند.

دولت کانادا با دولت‌های چند کشور دیگر که اتباع آنها نیز در فاجعه سرنگونی پرواز پی اس ۷۵۲ کشته شدند، همکاری نزدیکی داشته است و در ماه مِی سال جاری میلادی، پیام اخوان وکیل برجسته بین‌المللی را به عنوان مشاور ارشد دولت کانادا در این پرونده انتصاب کرد.

اما پس از گذشت ۲۰ ماه از بروز این فاجعه دردناک، خانواده‌های قربانیان این جنایت هنوز هیچ پاسخ روشنی دریافت نکرده‌اند.

این نمونه بارز بی توجهی طولانی مدت آشکار حکومت ایران به تعهدات بین‌المللی حقوق بشری است که چندین دهه است توسط دولت‌های جهان نادیده گرفته شده و آنها از پاسخگو کردن حکومت ایران در برابر رفتارهای خود عاجز بوده‌اند.

فاجعه سرنگونی پرواز پی اس ۷۵۲ به فصل‌های غم انگیز بی شماری از تاریخ ننگین و شرم‌آور شکنجه، خشونت و مجازات حکومت ایران پیوسته است. در واقع، در حالی که نگرانی درباره سیاست، روابط ایران و آمریکا، تروریسم و امنیت هوایی بر مسایل پیرامون فاجعه سرنگونی پرواز پی اس ۷۵۲ غالب شده، اما نباید فراموش کرد که این موضوع در اصل، یک موضوع حقوق بشری است.

این موضوع توسط گزارشگر ویژه امور ایران در شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد و گزارشگر ویژه در مورد اعدام‌های غیرقانونی و خودسرانه ایران در میان دیگر موارد که چندین گزارش جامع و بیانیه‌هایی مبنی بر شلیک موشک به سوی پرواز پی اس ۷۵۲ و سرنگونی آن منتشر کرده‌اند به روشنی مطرح شده است.

وزیر خارجه دولت آینده کانادا باید این پرونده را در اولویت قرار دهد. پلیس فدرال کانادا نیز باید با توجه به عدم اجرای عدالت و برگزاری دادگاه عادلانه در ایران، تحقیقات جنایی خود درباره سرنگونی پرواز پی اس ۷۵۲ را شروع کند. نتایج این تحقیقات نیز باید با مقامات اوکراینی که در حال حاضر به دنبال پیگیری‌های قانونی در این پرونده هستند به اشتراک گذاشته شود.

دولت کانادا همچنین باید تمام اقدامات دیپلماتیک و قانونی لازم برای آغاز پرونده دادرسی در سازمان بین‌المللی هوانوردی و حتی دیوان بین‌المللی دادگستری را انجام دهد، مگر اینکه مذاکرات با حکومت ایران به سوی یک راه حل فوری و عادلانه پیش برود.

همچنین باید اقدامات بیشتری برای محافظت از اعضاء خانواده قربانیان و معترضان در ایران به دلیل اینکه خواستار اجرای عدالت برای قربانیان فاجعه سرنگونی پرواز پی اس ۷۵۲ شده‌اند انجام گیرد، چرا که توسط حکومت ایران مورد ارعاب، دستگیری و شکنجه قرار گرفته‌اند.

این اقدامات باید شامل اعمال احتمالی تحریم‌های مگنیتسکی – قانون کانادا درباره قربانیان مقامات فاسد خارجی – علیه مقامات ایرانی که مسئول چنین جنایاتی بوده‌اند نیز بشود.

در پایان، خانواده‌های قربانیان این فاجعه خواستار راه‌هایی برای بزرگداشت کسانی هستند که زندگی آنها به طرز وحشیانه‌ای در ۸ ژانویه ۲۰۲۰ به پایان رسید، از جمله یک محل یادبود برای آنها ساخته شود و یک روز در تقویم سالانه کانادا برای بزرگداشت یاد قربانیان این فاجعه تعیین شود. 

اقدامات لازم برای این موارد باید پیش از دومین سالگرد این فاجعه غم انگیز در ژانویه سال ۲۰۲۲ اجرا شود.

متاسفانه در مبارزات انتخاباتی فدرال کانادا در هفته‌های پیشین حرفی درباره سرنگونی پرواز پی اس ۷۵۲ اوکراین نشنیدیم. صرفنظر از این موضوع، باید شاهد اقدامات مشخص و مصمم در راستای اجرای عدالت باشیم.

• اروین کاتلر، رییس بخش بین‌الملل مرکز حقوق بشری رائول والنبرگ و وزیر اسبق دادگستری فدرال کانادا است. 
• آماندا قهرمانی، وکیل بین‌المللی حقوق بشر و محقق در انستیتو سیمون دوبوار در دانشگاه کنکوردیا در مونترال است.
• آلکس نیو، محقق ارشد دانشکده روابط عمومی و امور بین‌الملل دانشگاه اتاوا و دبیر کل سابق عفو بین‌الملل کانادا است.